Historia

Archeolodzy stwierdzili ślady człowieka na terenie dzisiejszej gminy Zawonia poczynając od środkowej epoki kamienia. Pierwsza wzmianka historyczna o miejscowości Sawona pochodzi z 1236 r. W 1257 r. Książe Henryk III Biały wydał dokument uprawniający do lokacji miasta na prawie niemieckim. W tym czasie Zawonia przeszła we władanie klasztoru cystersek w Trzebnicy, który nie był zainteresowany w powstaniu miasta konkurencyjnego dla Trzebnicy. Dokument lokacyjny nie został nigdy zrealizowany. Do klasztory wieś należała aż do sekularyzacji w 1810 r., kiedy to przeszła na własność państwa pruskiego.
Od początków dziejów Zawonia była ośrodkiem usługowym i handlowym dla najbliższej okolicy. Już w 1266 r. istniały tu dwa młyny, stawy rybne oraz klasztorny folwark. Około 1830 r. było we wsi m.in. 30 warsztatów tkackich. Nigdy jednak ni rozwinął się przemysł. W 1945 r. miejscowość została zajęta przez Armię Radziecką, w tym też roku zaczęli pojawiać się pierwsi polscy osadnicy.
W okresie powojennym, podobnie jak obecnie, Zawonia jest siedzibą władz gminnych. W roku 1996 Rada Gminy Zawonia uchwaliła wizerunek herbu Gminy Zawonia, który nawiązuje historycznie i ikonograficznie do tradycji i symboli polskich wartości na ziemiach piastowskich.

Zawonia - Wieś ze śladami dawnego układu owalnicy, położona, u pn. krańców Wzgórz Trzebnickich, siedziba władz gminnych. Miłośnicy sportu i rekreacji mogą korzystać z sali sportowo - rekreacyjnej, oraz siłowni "Muskulus", a także z malowniczo położonego w centrum Zawoni basenu kąpielowego (czynnego w czasie wakacji) Kościół Parafialny pw.św. Jadwigi, wzniesiony w 1683r., restaurowany w XIX w. i w latach 1961-1970. Wystrój wnętrza w większości barokowy (XVIII w.).

Czeszów - Wieś położona na równinie Czeszowskiej, na prawym brzegu Sasiecznicy, największej rzeki w gminie. Wieś jest przepięknie usytuowana pośród lasów i stawów rybnych. Pierwszą wzmiankę historyczną o miejscowości odnotowano w dokumencie z 1223r. pod nazwą Zessouo. Odkryto tu żużle dymarskie z późnego średniowiecza. Kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, zbudowany w 1902r. Dla ewangelików, przejęty przez katolików w 1946r., neogotycki, jednonawowy z niższym i węższym, kwadratowym prezbiterium.

Złotów- Na wsch. Krańcu Równiny Czeszowskiej, we wspaniałej, leśnej scenerii, leży wioska, Złotów. Choć niewiele tam pól uprawnych, możemy spotkać taki widok...Uwagę przykuwa piękny, drewniany kościół. Jest on zabytkiem klasy zerowej, liczy sobie około 700 lat, zbudowany jest z modrzewia bez użycia gwoździ. Jest on niemałą chluba mieszkańców Złotowa.

Sędzice - wieś położona w dolinie niewielkiego potoku wśród wzgórz Trzebnickich. Gorzelnia z przełomu XIX i XX w. Na rzucie "T", piętrowa murowana tynkowana. Park założony w XIXw., Wykorzystano tu dawne stawy parkowe, które zagospodarowano na stawy hodowlane.

Rzędziszowice - Niewielka wieś z zespołem dworskim. Zespół dworski siedziba rodów szlacheckich z połowy XIX wieku przebudowany pocz. XX w.

Złotówek - Rozrzucony na śródleśnej polanie przysiółek wsi Trzęsawice. Polana i okoliczne lasy są terenem występowania różnych roślin chronionych oraz ciekawych ptaków. Kwatera Myśliwska zbudowana ok.1920 r. Na miejscu młyna zwanego polskim, budynek parterowy z mieszkalnym poddaszem, położony obok stawów hodowlanych

Skotniki - Wieś położona na Wzgórzach Trzebnickich w źródliskowym jarze potoku i na jego skarpie. Dwór wybudowany ok.1840r. piętrowy z mieszkalnym poddaszem. Na pn. od dworu park o pow.0,8 ha.

Sucha Wielka - Niewielka wieś rozproszona z zespołem dworskim. Dwór barokowy z XVIII w., Restaurowany w XIX i na pocz. XX w.

Tarnowiec - Wieś nieregularna z zespołem folwarcznym, położona w dolinie potoku wśród Wzgórz Trzebnickich. Jeden km dalej na pd. pozostałość dawnej cegielni. Dom z XIX w., Szachulcowy, szalowany, piętrowy ze starą stolarką.

Cielętniki - Wieś położona na Wzgórzach Trzebnickich, na wys. 210-222m n.p.m. jest znakomitym miejscem widokowym na Zawonię. W XIX wieku była znanym ośrodkiem wypoczynkowym, do dziś stoją tu domy z poddaszami przewidzianymi niegdyś dla turystów.

Czachowo - Wieś ulicówka położona na wzgórzach Trzebnickich w jarze Potoku Sędzickiego. Na uwagę zasługuje Zespół dworski z pocz. XIX w. Rozbudowany w pocz. XX w.

Głuchów Dolny - Wieś nieregularna położona na Wzgórzach Trzebnickich z zespołem dworskim. Zespół dworski istniał już, co najmniej w połowie XVIII w., kiedy potwierdzono tu folwark i dom właściciela.

Pęciszów - Wieś ulicówka położona na Równinie Czeszowskiej. Znana z dokumentów od roku 1743. Kapliczka przydrożna, domkowa,murowana z figurką Matki Boskiej z dzieciątkiem.

Trzęsowice - niewielka rozrzucona wieś na Równinie Czeszowskiej. Położona wśród lasów wymarzone miejsce wypoczynku i rekreacji

Budczyce - Niewielka wieś o charakterze letniskowym położona wśród lasów na Równinie Czeszowskiej. Przez wieś prowadzi zielony szlak turystyczny z Zawoni do Pęciszowa.

Kałowice - rozrzucona niewielka wieś z zespołem folwarcznym. Dom folwarczny parterowy z mieszkalnym poddaszem z cegły, kamienia i rudy darniowej.

Miłonowice - mała wieś położona na zboczach Wzgórz Trzebnickich. Przez wieś prowadzi zielony szlak turystyczny.

Grochowo - dawna osada leśna rozrzucona wzdłuż szosy z Zawoni do Czeszowa. W średniowieczu mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą psów łowieckich, dziś wieś zamieszkała jest głównie przez pracowników leśnych.

Pstrzejowice - niewielka wieś położona przy trasie Trzebnica-Zawonia.Stwierdzono tu ślady osadnictwa kultury łużyckiej z młodszych okresów epoki brązu i z okresów halsztackiego epoki żelaza.

Ludgierzowice - mała wieś położona na wzgórzach Trzebnickich w dolinie niewielkiego potoku. Spotkamy tu Wiąz szypułkowy ponad 300- letni.

Prawocice - Wieś ulicówka położona na pd.-wsch. od Zawoni. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1367 r.

Niedary - wieś wielodrożnicowa, odkrycia archeologiczne stwierdziły tu ślady osadnictwa z epoki neolitu oraz cmentarzysko kultury amfor kulistych z tejże epoki.